Օձուն

Օձունը հանրապետության ամենամեծ գյուղերից մեկն է, ունի ավելի քան հինգ հազար բնակչություն։ Գյուղը գտնվում է Դեբեդ կիրճի ձախ կողմում, վերին սարահարթի վրա, և ծովի մակերևույթից ունի 1125 մետր բարձրություն։ Մատենագրական աղբյուրներում Օձունը հիշատակվում է սկսած 8-րդ դարից։

Անվան ստուգաբանությունն ունի երկու բացատրություն՝ հեթանոսական շրջանում վիշապների, օձերի հետ կապված ավանդազրույցների, և ավելի ուշ, Թովմաս առաքյալի կողմից քրիստոնեական համայնքի օծման մասին։

Գյուղի գլխավոր մշակութային հուշարձանը IV դարում կառուցված Սուրբ Աստվածածին եռանավ բազիլիկ եկեղեցին է, որը վերջին տարիներին ամրացվել և բարեկարգվել է։

Այլ հուշարձաններից են V դարում կառուցված Ծիրանավոր Ծաղկավանքը, VII դարում կառուցված Հոռոմայրի վանական համալիրը, ինչպես նաև գյուղի տարբեր վայրերում կառուցված և տեղադրված բազմաթիվ խաչքարերն ու մատուռները:

Ի՞նչ տեսնել Օձունում և գյուղի շրջակայքում

Օձունի տաճար
Հոռոմայրի վանական համալիր (3 կմ)
Արդվիի Սուրբ Հովհաննես վանք (8.5 կմ)
«Օձի պորտ» բնության հուշարձան (8.2 կմ)

Ալավերդի

Ալավերդին քաղաքային բնակավայր է դարձել 1939թ.-ին: Քաղաքի վարչական տարածքի մեջ մտնում են Ալավերդին, Ակները, Սանահինը և Մադանը: Ալավերդին և նրա մերձակայքը բնակեցված են եղել դեռևս հին ժամանակներից։ Հայտնաբերված հնագիտական նյութերն ընդգրկում են պատմական համարյա բոլոր դարաշրջանները։

1931 թվին շինարարական աշխատանքների ժամանակ այստեղ գտել են պղնձե և բրոնզե առարկաներ, այդ թվում՝ աշխատանքային գործիքներ, զենքեր, զարդեր, որոնցից ամենահինը պղնձե կտցավոր կացինն է։ Այն թվագրվում է մ. թ. ա. 3-րդ հազարամյակի երկրորդ կեսով:

Հնագույն ժամանակներից ի վեր այստեղ իրականացվել է պղնձի հանույթ և մշակում: Պղնձարդյունաբերությունը բավական աշխուժացել է 18-րդ դարում, երբ Գյումուշխանեից այստեղ են եկել հույն հանքագործներ ու կառուցել Ալավերդու պղնձաձուլական գործարանը: Գործարանն ամբողջովին ավերվել է Աղա Մահմեդ խանի 1795թ.-ի արշավանքի ժամանակ:

1887թ.-ին Ալավերդու պղնձարդյունաբերության մեջ իշխող դիրք են ձեռք բերում ֆրանսիացիները, որոնք տեղադրում են նոր հնոցներ և վառարաններ, ստեղծում մանր պղնձաձուլարաններ: Պղնձի արտադրութունն Ալավերդու տնտեսության մեջ առանցքային դեր է խաղացել: Քաղաքի տնտեսական զարգացմանը նպաստել է նաև Թիֆլիս-Ալեքսանդրապոլ (ներկայիս Գյումրի) երկաթուղու կառուցումը:

Ալավերդին աչքի է ընկնում պատմական և ճարտարապետական հուշարձանների առատությամբ: Համայնքի տարածքը հարուստ է պատմամշակութային արժեք ներկայացնող հուշարձաններով: Դրանց մեջ են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ներառված Սանահինի վանական համալիրը և Սանահինի պատմական կամուրջը: Սանահինի վանական համալիրի առաջին՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 10-րդ դարի 30-40-ական թվականներին Աբաս Ա Բագրատունի թագավորի օրոք, իսկ 12-րդ դարի վերջին Դեբեդ գետի վրա կառուցվել է Սանահինի նշանավոր կամուրջը, որով անցնում է վանք տանող ճանապարհը:

Ի՞նչ տեսնել Ալավերդիում

Սանահինի վանական համալիր
Սանահինի կամուրջ
Ալավերդու պատկերասրահ
Միկոյան եղբայրների թանգարան

Ախթալա

Դեբեդ գետի ձախ մասում՝ Լալվար սարի լանջերին է գտնվում Ախթալա քաղաքը, որն առաջ ունեցել է Պղնձահանք կամ Արծաթահանք անունները։ Մինչ օրս բնակավայրը հայտնի է իր պղնձի պաշարներով։

Դեռևս 1763 թվականին վրաց Հերակլ II թագավորը Պոնտոսի հույն փորձառու հանքագործների է հրավիրում, որոնք այս շրջանում սկսում են արծաթի ու պղնձի արդյունահանումն ու ձուլումը:

Հայտնի են 10-րդ դարի Ախթալայի վանքն ու բերդը, որտեղ ամփոփված են Զաքարյան տոհմի մի քանի իշխանները, ինչպես նաև 13-րդ դարի Սուրբ Երրորդություն (Սուրբ Աստվածածին) վանքը, Առաքելոց (Սուրբ Գևորգ) և Այանես եկեղեցիները, Խաչվանք, Նահատակի վանք մատուռները և Սուրբ Հովհաննես մատուռ-խաչքարը։ Ախթալայի նկարազարդ վանքին մոտ գտնվում է Նուռիկ կենտրոնը, որտեղ կարող եք ընթրել կամ մասնակցել տարբեր վարպետաց դասերի։

Ի՞նչ տեսնել կամ անել Ախթալայում

Ախթալայի վանական համալիր
Ախթալայի Սուրբ Երրորդություն վանք
Խորովածի փառատոն
Ռաֆթինգ Դեբեդ գետի վրա